Негизинен көпчүлүк жаштар, анын ичинде өспүрүмдөр өздөрүн дени сак деп эсептешет, бирок дайыма эле андай эмес. Репродуктивдик жактан жетилүү жана жыныстык жашоонун башталышы жаштарды пландалбаган кош бойлуулук, жыныстык жол аркылуу жугуучу инфекциялар, анын ичинде АИВ инфекциясын жуктуруп алуу коркунучуна дуушар кылат. Өспүрүмдөрдүн жана жаштардын ден соолукка карата жүрүм-турумун аныктоо жана түшүнүү тийиштүү саясатты жана кызмат көрсөтүүлөрдү иштеп чыгуунун ачкычы болуп саналат.
Республикалык медициналык- маалыматтык борбордун отчетуна ылайык, 2011-жылы 15 жаштан 24 жашка чейинки жаштар арасында презерватив колдонуу 40,6%ды түзгөн, бирок жаштар тобокелчиликке барууда, анын натыйжасында бойдон алдыруу, ЖЖЖИ жана АИВ учурларынын саны өсүүдө. Бойго бүтүрбөөчү каражаттарга болгон суроо-талап никеде турбаган, бирок сексуалдык жактан активдүү жаштардын, өзгөчө жаш энелердин арасында бар. Жаштардын 80%ы айыл жеринен экенин эске алганда, сексуалдык жана репродуктивдик ден соолук жана укуктар (СРДУ) боюнча комплекстүү программаларга, анын ичинде маалымат, консультация жана кызматтарга болгон муктаждык жогору.
Ушуга байланыштуу Кыргызстандагы ЮНФПА жаштардын сексуалдык жана репродуктивдик ден соолук (СРД) жаатындагы керектөөлөрүн канааттандырууга билим деңгээлин жогорулатуу, мамилелерди өзгөртүү, жаштар арасындагы коопсуздук деңгээлин жогорулатуу жана кызматтардын жеткиликтүүлүгүн жакшыртуу аркылуу комплекстүү мамилени колдонууда. Өспүрүмдөрдүн жана жаштардын СРД боюнча кызматтарга болгон керектөөлөрүн канааттандыруу үчүн ЮНФПА улуттук саламаттык сактоо мекемелеринин жана жарандык уюмдардын потенциалын жаштардын, саламаттык сактоонун жетекчилеринин жана медициналык кызмат көрсөтүүчүлөрдүн потенциалын жогорулатуу боюнча иш-чаралар аркылуу күчөтүүдө. Жаштарга багытталган кызматтар (YFS) потенциалын жогорулатуу боюнча тренингдер медициналык кызматтарды көрсөтүүчүлөрдүн билимдерин жана көндүмдөрүн өркүндөтүү үчүн уюштурулуп, өспүрүмдөргө жана жаштарга, анын ичинде тобокелчилик тобундагылар үчүн СРД маселелери боюнча туура маалымат берүү аркылуу уюштурулат. Саламаттык сактоо министрлиги, башка профилдик министрликтер, мамлекеттик мекемелер жана саламаттык сактоо уюмдары менен бардык деңгээлдеги YFS интеграциясы боюнча активдүү иштер жүргүзүлүүдө. ЮНФПА Кыргызстандагы ишин улантат:
- баштапкы медициналык-санитардык жардам системасына мындан ары YFS интеграциялоо үчүн негизги өнөктөштөр менен тыгыз иштешүү
- улуттук өнөктөштөрдү техникалык билимдер жана окуу материалдары менен камсыз кылуу
- медициналык кызматтарды көрсөтүүчүлөрдүн жана саламаттык сактоо менеджерлеринин потенциалын жогорулатуу
- СРДУ, МДП маселелери, лидерлик жана адвокация боюнча жаштардын потенциалын жогорулатуу
ЮНФПАнын жаштар программасынын дагы бир негизги багыты – бул ар тараптуу сексуалдык билим берүүнү (АСБ) кесиптик билим берүү системасына жайылтуу жана интеграциялоо болуп саналат. ЮНФПА кесиптик билим берүү системасы үчүн сергек жашоо мүнөүзүнүн (СЖМ) пакетин иштеп чыгууга колдоо көрсөттү, ал үч негизги колдонмодон турат: мугалимдер үчүн сергек жашоо мүнөзү боюнча окуу китеби, курбалдаш-инструкторлор үчүн СРДУ боюнча колдонмо жана жатаканадагы тарбиячылар үчүн Баңгизатты ашыкча колдонуу жана АИВдин алдын алуу боюнча колдонмо. Акыркысы GIZ тарабынан иштелип чыккан жана колдоого алынган. Тогуз кесиптик лицей АСБ пакетин пилоттук интеграциялоого макулдугун билдиришти жана ушул жылы потенциалды жогорулатуу боюнча иш-чараларга катышты. 2012-жылдын аягына чейин сергек жашоо мүнөзү боюнча окуу программаларын кесиптик билим берүү системасына интеграциялоо стратегиясын иштеп чыгуу боюнча жумушчу топту түзүү, андан кийин негизги чечимдерди кабыл алуучулар жана өнөктөштөр үчүн бет ачар менен жолугушууларды өткөрүү пландаштырылууда. UNFPA улантат:
- СЖМ боюнча мугалимдердин жана курбалдаш-инструкторлордун потенциалын жогорулатуу
- өлкөнүн бардык кесиптик окуу жайларын камтуу үчүн Кесиптик-техникалык билим берүү системасы боюнча мамлекеттик агенттик менен тыгыз иш алып баруу
Жаштардын кызыгуусун жана СРДУ жаштар программаларын пландаштырууга, ишке ашырууга жана баалоого маңыздуу катышуусун камсыз кылуу үчүн ЮНФПА БӨУ катары улуттук Y-PEER тармагын институтташтырууга жана өнүктүрүүгө колдоо көрсөттү жана Бишкек жана Ош шаарларында жаштардын ресурстук борборлорун түздү. Ресурстук борборлор жаштар үчүн курбалдаштардын СРДУ, лидерлик жана кызыкчылыктарды жактоочулук боюнча потенциалын өнүктүрүү үчүн Y-PEER борборлору катары кызмат кылат.
